Vedan: Bồi thường là xong?

Nông dân các tỉnh là nạn nhân của Vedan đã nhận tiền bồi thường. Thông tin về Vedan đang nhạt dần trên báo chí đồng nghĩa với việc vụ Vedan đang âm thầm khép lại.. Khi thời hiệu khởi kiện đã qua đi, vụ Vedan gần như đã xong, quyền lợi của người bị thiệt hại phần nào đã được đáp ứng nhưng hình như công lý chưa dõng dạc lên tiếng.

Qua vụ Vedan người ta hiểu rõ hơn câu nói ví von "xã hội như một cỗ xe do kinh tế thị trường đẩy, nhà nước kéo, xã hội dân sự canh chừng". Nước ta xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nên có thêm Đảng ngồi cầm lái. Qua vụ Vedan có thể thấy một cỗ xe vận hành chưa trơn tru và nhưng yếu tố trên chưa hoàn thành nhiệm vụ của mình.

Việt Nam đang nỗ lực xây dựng nhà nước pháp quyền. Trong khi đó, quyền con người là nguồn gốc đồng thời là mục đích của nhà nước pháp quyền.

Quyền con người không phải là cái gì đó trừu tượng và xa xôi, không đến mức trở thành vũ khí của thế lực nào đó, không đến mức lấy nó để đấu tranh với nhau. Nó hiện diện trong tất cả các lĩnh vực của đời sống trong đó lĩnh vực môi trường thể hiện bằng quyền được sống trong môi trường trong lành của người dân.

Cái quyền ấy quan trọng và thiết yếu đến mức người có quyền và người xâm phạm quyền và người bảo vệ quyền coi nó là chuyện bình thường có thể định giá bằng tiền.

Quyền con người sẽ chỉ dừng lại ở những tuyên bố chính trị hoặc nằm trên giấy, nếu không có những điều kiện để đảm bảo trong đó có những điều kiện pháp lý, những cơ chế pháp lý để bảo vệ nó.

Nộp phạt là xong, bồi thường là xong có phải Vedan và nhiều người nghĩ như vậy không?

Cơ quan nhà nước: "Chắc nó trừ mình ra"?

Nói đến nhà nước pháp quyền là nói đến vai trò của pháp luật cho dù nhà nước pháp quyền không trần trụi và thô thiển là nhà nước dùng pháp luật cai trị giống như nhà nước pháp trị đã tồn tại trong lịch sử.

Quyền con người trong lĩnh vực môi trường đã được ghi nhận trong Hiến pháp và pháp luật cụ thể là Luật Môi trường. Nhưng khi vụ Vedan vỡ lở, người ta mới thấy rằng nếu chỉ ghi nhận thôi thì chưa đủ mà cần có cơ chế để thực hiện và bảo vệ nó. Khi thiếu cơ chế pháp luật thì căn bệnh của bộ máy nhà nước như đùn đẩy trách nhiệm, đổ lỗi cho nhau, thậm chí giải quyết cho qua chuyện lại manh nha tái phát.

Khi quyền lợi bị xâm phạm người dân luôn có nhu cầu nhờ cậy nhà nước giúp đỡ cho dù trong nhà nước pháp quyền không có sự ban phát hoặc xin cho từ phía nhà nước hay "nhờ cậy" từ dân chúng. Trong vụ Vedan, vai trò của cơ quan chức năng dường như mờ nhạt. Mờ nhạt trong việc phát hiện chậm trễ, trong việc xử lý vi phạm và trong việc không hoàn thành nhiệm vụ đặt ra luật lệ để giải quyết.

Pháp luật, cụ thể là luật tố tụng dân sự đã quy định rõ trách nhiệm khởi kiện của cơ quan nhà nước. Thế nhưng, không có cơ quan nào dũng cảm đứng ra đảm nhiệm việc này bởi lẽ ai cũng nghĩ "chắc nó trừ mình ra".

Ủy ban nhân dân tỉnh, Sở Tài nguyên môi trường có sự dè dặt đầy khôn ngoan khi không đứng ra khởi kiện. Họ là những người cấp phép hoạt động, kiểm tra, giám sát, xử phạt hành chính Vedan sau đó lại là người đứng ra khởi kiện dân sự đối với Vedan. Có cái gì đó không ổn ở đây nhất là khi Sở này thay vì đàng hoàng khởi kiện họ lại vận động nông dân chấp nhận bồi thường lấy "dĩ hòa vi quý làm trọng". Quan còn ngại ra tòa thì dân nói "vô phúc đáo tụng đình" là điều dễ hiểu.

Khi công quyền không nhiệt tình thì người dân buộc phải tự đi tìm công lý. Quá trình đi tìm công lý cho vụ Vedan đáng lẽ ra cơ quan nhà nước phải là người tiên phong nhưng thực tế họ lại chỉ vào cuộc khi người dân đã làm quyết liệt và cơ quan nhà nước lúc này vào cuộc với vai trò là người cổ vũ.

Trong hành trang đi tìm công lý của nông dân người ta thấy thiếu thốn đủ thứ trong đó thiếu kiến thức pháp luật, thiếu sự đồng hành và gặp phải nhiều chướng ngại vật bởi lộ trình pháp lý chưa được khai thông. Tiếp cận công lý là một quyền con người trong nhà nước pháp quyền. Khi hành trình đến với công lý còn trở ngại thì rõ ràng nhà nước pháp quyền chưa rõ hình hài.

"Ngán" xã hội dân sự

Nhà nước bao giờ cũng muốn quyền lực nhà nước là thống soái, bao trùm lên toàn bộ xã hội. Nhưng trong bất cứ nhà nước pháp quyền nào, quyền lực nhà nước cần phải được giới hạn. Trong xã hội vẫn còn một khoảng trống dành cho xã hội dân sự.
Các tổ chức xã hội tổ chức và hoạt động trên cơ sở tự nguyện đã hiện diện trong xã hội Việt Nam từ lâu nhưng thuật ngữ xã hội dân sự mới xuất hiện gần đây. Vì là mới nên sự tiếp nhận nó cũng nằm trong quy luật xuất hiện của cái mới. Đó là cần có thời gian để người ta làm quen và sự e dè đối với nó là điều dễ hiểu bởi nhiều người nghĩ xã hội dân sự như là thế lực đối trọng vời nhà nước.

Trong khi đó, xã hội dân sự còn có chức năng khác đó là sự hỗ trợ, bổ sung cần thiết cho nhà nước là sự giám sát hiệu quả đối với hoạt động nhà nước.

Trong vụ Vedan, người ta thấy sự năng nổ, nhiệt tình, có hiệu quả của các tổ chức hội đoàn như Hội Nông dân, Hội luật gia, luật sư...trong việc giúp đỡ người dân kiện Vedan.

Khi Hiệp hội siêu thị, Hội bảo vệ người tiêu dùng vào cuộc bằng phong trào tẩy chay sản phẩm Vedan, khuyến khích người tiêu dùng sử dụng quyền lực của người có tiền đi mua hàng hóa là quyền lựa chọn, quyền mua hay không mua, quyền tẩy chay... thì Vedan xuống nước chấp nhận bồi thường. Đây phải chăng là sự ngẫu nhiên hay vai trò của xã hội dân sự đã phát huy hiệu quả?

Vedan có "ngán" xã hội dân sự hay không chỉ họ mới biết nhưng với những gì xảy ra, chúng ta hoàn toàn có thể thấy xã hội dân sự hữu ích như thế nào.

Khi Vedan chấp nhận bồi thường, sản phẩm của họ lại bán được. Người tiêu dùng Việt Nam đã có hành động rất "Fair Play".

Nhu cầu về xã hội dân sự đã có, ý thức về nó đang tiềm ẩn trong mỗi thành viên trong xã hội. Điều cần làm là tổ chức bài bản, tạo điều kiện cho xã hội dân sự vận hành chuyên nghiệp đúng theo nghĩa tích cực của nó.

Đã có thời chúng ta dè dặt với cụm từ "kinh tế thị trường", "nhà nước pháp quyền" và giờ đây là "xã hội dân sự". Những thứ trên tồn tại trong cuộc sống hôm nay không phải đơn thuần do ý chí chủ quan. Nhưng để thừa nhận nó ở một quốc gia với những hoàn cảnh và điều kiện không giống nhau là cả một quá trình từ nhận thức đến ghi nhận trong Hiến pháp và pháp luật đến tạo điều kiện cho nó phát triển như mong muốn.

Sự thận trọng bao giờ cũng cần thiết. Nhưng khi cuộc sống đã đòi hỏi bằng những biểu hiện cụ thể như vụ Vedan thì đối với "xã hội dân sự", chúng ta cần cho nó một sự chính danh.

Tham khảo các bài viết tư vấn báo dân trí của các luật sư:

(Dân trí)-Thủ tục chấm dứt hợp đồng do hết tuổi lao động - Thủ tục thành lập công ty cổ phần

(Dân trí)-Thủ tục thành lập công ty TNHH - Thủ tục xin giấy phép lao động cho người nước ngoài tại Việt Nam

(Dân trí)-Thủ tục mua bán, sát nhập doanh nghiệp - Thủ tục đơn phương xin ly hôn

(Dân trí)- Điều kiện việt kiều được mua nhà Việt Nam - Thủ tục giải thể doanh nghiệp

(Dân trí)- Thủ tục tặng, cho tài sản cho người thân -Thủ tục ly hôn với người nước ngoài

(Dân trí)- Điều kiện thành lập trường mầm non có vốn đầu tư nước ngoài -Thời hiệu khởi kiện về chia di sản thừa kế

(Dân trí)-Thủ tục thay đổi trụ sở công ty cổ phần - Điều kiện để nhà đầu tư nước ngoài mua cổ phần tại các doanh nghiệp Việt Nam

(Dân trí)-Thủ tục thành lập công ty có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam

(Dân trí)-Thủ tục thay đổi vốn điều lệ công ty cổ phần -Thủ tục kết hôn với người nước ngoài

(Dân trí)-Thủ tục làm giấy phép tổ chức chương trình khuyến mại -Thủ tục Công chứng hợp đồng ủy quyền

(Dân trí)-Thủ tục thay đổi cổ đông sáng lập công ty cổ phần - Chia tách thửa đất phải đảm bảo đủ các điều kiện nào?

(Dân trí)-Thủ tục thay đổi tên công ty Trách nhiệm hữu hạn - Quyền chia thừa kế nhà đất

(Dân trí)-Thủ tục hủy bỏ hợp đồng công chứng - Quy định về trường hợp mất năng lực hành vi dân sự

Liên kết Xem thêm + trao đổi:

Là một trong những Công ty luật có đội ngũ Luật sư đông đảo và hoạt động trong nhiều lĩnh vực, chúng tôi tư vấn và tham gia với vai trò luật sư, người đại diện khi khách hàng Ly hôn tư vấn các vấn đề liên quan tới  thủ tục ly hôn - ly hôn đơn phương,  Tranh chấp quyền nuôi con -  Phân chia tài sản, Chúng tôi tham gia hoà giải và tư vấn.

Lĩnh vực đất đai, chúng tôi có các hoạt động tư vấn như:sang tên sổ đỏ , tư vấn luật đất đai ngoài ra lĩnh vực lao động, chúng tôi có các bài viết tư vấn luật lao động trên các phương tiện báo, website..

Lĩnh vực doanh nghiệp và đầu tư, chúng tôi có các luật sư giỏi tham gia Tư vấn đầu tư , tư vấn đầu tư nước ngoài tại việt nam là một hoạt động thu hút nguồn vốn đầu tư, vì vậy việc tư vấn tốt sẽ mang lại nhiều giá trị tư vấn luật đầu tư

Dịch thuật là một hoạt động bao gồm việc luận giải ý nghĩa của một đoạn văn trong một ngôn ngữ nào đó - văn nguồn - và chuyển sang một ngôn ngữ khác,  Dịch thuật công chứng

Dịch vụ kế toán , dịch vụ kế toán thuế phù hợp với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, dịch vụ kế toán doanh nghiệp phát triển ở các tp, dịch vụ kế toán tại Hà Nội, ngoài ra lĩnh vực thuế chúng tôi cũng nhận và tư vấn chuyên sâu: dịch vụ kế toán thuế trọn gói tại hà nội , dịch vụ kế toán thuế tại hà nội, với nhiều năm tư vấn và thực hiện dịch vụ, chúng tôi đã phát triển, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, dịch vụ kế toán tại tphcm, cũng như dịch vụ kế toán tại đà nẵng. Các hoạt động như dịch vụ quyết toán thuế, dịch vụ làm báo cáo tài chính.

Quản lý nhà hàng, đào tạo quản lý nhà hàng với sự hỗ trợ của Ban khởi nghiệp Quốc gia (VCCI), Công ty Refber Việt Nam và Công ty Giải pháp Nhân sự Việt Nam phối hợp với Trường Trung cấp nghề nấu ăn và nghiệp vụ khách sạn Hà Nội

Bạn muốn có một website để phục vụ kinh doanh, IT Việt Nam là đơn vị chuyên tư vấn, Thiết kế website: Tư vấn thiết kế website chuẩn SEO, hỗ trợ tư vấn tối ưu công cụ tìm kiếm: Google, Cốc Cốc, Bing... Với gói thiết kế website giá rẻ, chúng tôi tin rằng tất cả mọi người có thể sở hữu một website để kinh doanh.

Đinh Thế Hưng
Tuần Việt Nam