Ngày 20-5, tại Hà Nội, Liên đoàn Luật sư Việt Nam sẽ tổ chức kỷ niệm hai năm ngày thành lập. Nhân dịp này, Pháp Luật TP.HCM đã trao đổi với ông Lê Thúc Anh, Chủ tịch Liên đoàn, để tìm hiểu rõ hơn những mặt làm được và chưa được của tổ chức đại diện cho giới luật sư này.

Ông Lê Thúc Anh (ảnh) nói từ ngày thành lập liên đoàn đến nay, vị thế của luật sư đã được nâng cao rõ rệt. Các cơ quan tố tụng tôn trọng, tạo thuận lợi hơn cho luật sư khi hành nghề. Các đoàn luật sư được địa phương quan tâm hơn, hỗ trợ nhiều hơn về kinh phí, cơ sở vật chất...

Hỗ trợ, bảo vệ luật sư

. Thưa ông, sau hai năm hoạt động, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã làm được những gì?

+ Khi mới thành lập, liên đoàn gặp rất nhiều khó khăn về nhân sự, kinh phí, cơ sở vật chất nhưng đến nay, bộ máy hoạt động đã đi vào nề nếp. Hiện liên đoàn đã thành lập năm ủy ban trực thuộc và cơ quan đại diện tại TP.HCM, đồng thời đã xây dựng những quy chế chung và quy chế từng bộ phận để hoạt động hiệu quả.

Ngoài ra, liên đoàn đã hoàn thành việc cấp mới và đổi thẻ cho gần 6.000 luật sư. Từ ngày 10-10, luật sư Việt Nam khi tranh tụng tại tòa sẽ có đồng phục thống nhất. Chúng tôi cũng đang cố gắng ra mắt tờ báo riêng của giới luật sư vào ngày này.

Liên đoàn còn tham gia vào việc xây dựng hệ thống pháp luật bằng việc thành lập các tiểu ban về sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Luật sư và tiểu ban về xây dựng đề án thành lập trường đào tạo luật sư. Liên đoàn cũng tham gia tổ chức thực hiện Đề án 30 về cải cách hành chính và được Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen. Đặc biệt là đã xây dựng được Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp của luật sư.

. Một số luật sư cho rằng từ khi thành lập đến nay chưa thấy liên đoàn giúp ích gì cụ thể đối với họ. Hoạt động của liên đoàn chủ yếu tập trung vào các dự án, tổ chức các cuộc hội nghị, hội thảo...?

+ Theo tôi, nói như thế là chưa quan tâm đến các hoạt động của liên đoàn. Một số luật sư chưa thấy tác động của liên đoàn ở mặt vĩ mô cũng như vi mô. Tất cả hoạt động như hội nghị, hội thảo đó đều có tác động đến luật sư như nâng cao trình độ luật sư, bảo vệ quyền lợi luật sư, hợp tác quốc tế để tạo điều kiện cho luật sư tìm hiểu về pháp luật nước ngoài… Từ những hội thảo đó, luật sư mới nâng cao được trình độ.

Từ khi Liên đoàn Luật sư Việt Nam ra đời, vai trò của luật sư đã được nâng cao hơn. Ảnh minh họa: T.LƯU

Tuy vẫn còn một số hạn chế nhưng nhiệm vụ của liên đoàn trong những năm đầu chủ yếu là gieo trồng, có những thứ muốn gặt hái được còn phải trải qua cả một quá trình dài nữa. Có những việc chỉ mới gieo chứ chưa gặt, những việc không thể một sớm một chiều hoàn thành được.

Tuy nhiên, có một điều chắc chắn là bất kỳ luật sư nào bị xâm phạm quyền lợi hợp pháp, liên đoàn luôn sẵn sàng đứng ra bảo vệ đến cùng. Chẳng hạn ở Quảng Trị vừa qua có một luật sư bị hành hung. Sau khi nhận được đơn của luật sư này, liên đoàn đã có công văn đề nghị các cơ quan tố tụng Quảng Trị giải quyết. Kết quả là cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án.

. Giới luật sư vẫn thường than gặp khó khi hành nghề. Hai năm qua, liên đoàn mới chỉ xử lý bảo vệ quyền lợi cho luật sư trên 50 trường hợp (22 trường hợp có kết quả). Con số này liệu có quá ít? Phải chăng các luật sư chưa tin tưởng lắm vào sự hỗ trợ của liên đoàn?

+ Con số trên là ở liên đoàn, còn nhiều việc do các đoàn luật sư giải quyết. Tuy các luật sư vẫn còn gặp nhiều khó khăn trong hành nghề nhưng số vụ việc ảnh hưởng đến quyền lợi luật sư đã giảm so với trước đây.

Luật sư bây giờ có thể yên tâm vì trong khi hành nghề, nếu gặp khó khăn sẽ luôn có liên đoàn đứng sau hỗ trợ, bảo vệ. Thực trạng hành nghề của luật sư hiện nay vẫn còn có những vướng mắc, đặc biệt trong giai đoạn điều tra. Vì vậy, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã làm việc với lãnh đạo Bộ Công an, lãnh đạo VKSND Tối cao và sắp tới là TAND Tối cao để ban hành quy chế phối hợp với các cơ quan này.

Nâng cao vị thế

. Thưa ông, liên đoàn có kế hoạch gì để nâng cao hơn nữa vị thế, vai trò của luật sư, đặc biệt là trong tố tụng hình sự?

+ Tố tụng hình sự hiện nay vẫn là thủ tục tố tụng xét hỏi. Hiểu theo Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị thì tranh tụng chỉ là tranh luận, do đó chỉ có những vụ án lớn, án điểm thì kiểm sát viên mới tranh luận lại ý kiến của luật sư. Còn thông thường, kiểm sát viên nếu không muốn tranh luận sẽ trả lời rằng chúng tôi đã có ý kiến trong phần luận tội hoặc cáo trạng và không có ý kiến khác, để luật sư muốn nói gì thì nói. Phải tranh luận mới thể hiện rõ chứng cứ, trong đó luật sư phải được quyền chất vấn lại kiểm sát viên xem những vấn đề đưa ra buộc tội có đủ căn cứ không.

Chúng tôi sẽ kiến nghị sửa luật theo hướng thay vì chủ tọa thẩm vấn, làm thay quyền công tố thì bây giờ chủ tọa sẽ đóng vai trò trọng tài, tập trung theo dõi, nêu gợi ý từng vấn đề để đưa ra phán quyết dựa trên kết quả tranh tụng. Thực tiễn hiện nay, xét hỏi vẫn là phần quan trọng và chiếm nhiềm thời gian nhất của một phiên tòa, có thể tới 70%. Ví dụ như xử vụ Năm Cam, tranh tụng có mấy ngày, còn xét hỏi thì kéo dài cả tháng.

Tố tụng hình sự phải đi theo hướng phán quyết của tòa, phải dựa trên kết quả tranh tụng. Nếu đã tranh tụng thì phải dân chủ, bình đẳng. Ngay cả về chỗ ngồi trong phiên tòa, cùng là người bảo vệ luật pháp thì vị trí của luật sư và kiểm sát viên cũng phải ngang hàng nhau. Cũng giống như bộ đồng phục, vị trí ngồi tuy là hình thức nhưng cũng rất quan trọng vì nó thể hiện được sự bình đẳng. Chúng tôi sẽ đấu tranh để đạt được điều này.

. Luật sư là nghề khá nhạy cảm về chính trị, vậy liên đoàn có những định hướng nào để hạn chế những trường hợp đáng tiếc như đã xảy ra?

+ Trước hết luật sư phải trung thành với tổ quốc, với chế độ, hết lòng vì nước, vì dân và hơn ai hết, luật sư phải là công dân gương mẫu trong việc tuân thủ pháp luật. Như thế anh mới đủ điều kiện để trở thành luật sư và mới xứng đáng với trọng trách bảo vệ công lý.

. Xin cảm ơn ông.