Từ vụ một người chuyển giới bị các phạm nhân bình thường tẩy chay không chịu cho ở chung, một vấn đề pháp lý được đặt ra: Pháp luật quy định việc giam giữ người chuyển giới ra sao? Có nên giam riêng họ để đảm bảo an toàn?

Ngày 1-1, tại khu vực gần trường đua Phú Thọ, quận 11(TP.HCM), Lê Văn Vũ đã cùng một người bạn chưa rõ lai lịch dùng tờ tiền giả mệnh giá 100.000 đồng mua báo. Nghi ngờ tiền giả, chủ sạp báo căn vặn thì cả hai hoảng sợ bỏ chạy.

Bị cả “hai thế giới” tẩy chay

Bị chủ sạp báo kéo lại, Vũ giằng co, móc trong người ra một xấp tiền giả gồm 70 tờ tiền mệnh giá 100.000 đồng ném vào gốc cây gần đó. Người dân xung quanh thấy thế đã xúm lại hỗ trợ chủ sạp báo khống chế Vũ.

Vũ bị Công an quận 11 khởi tố về tội lưu hành tiền giả. Ban đầu, công an đưa Vũ vào nhà tạm giữ của công an quận để phục vụ cho hoạt động điều tra thì xảy ra rắc rối.

Số là trên giấy tờ tùy thân Vũ là nam nhưng thực tế thì Vũ đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính thành nữ. Khi lực lượng chức năng đưa Vũ vào phòng giam nam, Vũ bị các can phạm nam tẩy chay, không cho ở chung. Sau đó lực lượng chức năng chuyển Vũ sang phòng giam nữ, các can phạm nữ cũng cương quyết không chịu.

Lúng túng, Công an quận 11 đành chuyển Vũ đến Trại tạm giam Chí Hòa nhờ giải quyết. May sao ở đây có một phòng giam toàn các phụ nữ đã lớn tuổi. Họ thấu hiểu hoàn cảnh nên chấp nhận cho Vũ ở cùng.

Pháp luật quy định sao?

Từ vụ việc trên, một câu hỏi được đặt ra: Pháp luật quy định về việc giam giữ người chuyển giới ra sao?

Theo một thẩm phán Tòa Phúc thẩm TAND Tối cao tại TP.HCM, cả quy định pháp luật lẫn thực tiễn đều không đề cập đến quy trình tố tụng riêng hay loại phòng giam riêng dành cho người chuyển giới. Căn cứ vào giấy tờ tùy thân, cơ quan chức năng xác định giới tính của họ là nam hay nữ để phân loại đưa vào phòng giam phù hợp.

Thẩm phán Vũ Phi Long, Phó Chánh tòa Hình sự TAND TP.HCM, cũng cho rằng việc mâu thuẫn giới tính trên giấy tờ với thực tế là chuyện cá nhân. Cơ quan tố tụng chỉ căn cứ trên giấy tờ gốc để xác định giới tính. Cụ thể ở trường hợp của Vũ, dù đã phẫu thuật chuyển đổi giới tính nhưng giấy tờ tùy thân là nam thì phải giam Vũ chung với các nam phạm nhân. Giả sử Vũ được chuyển đổi hộ tịch và giấy tờ tùy thân theo giới tính mới là nữ thì lúc đó Vũ sẽ được giam ở phòng nữ.

Có nên giam riêng?

Vấn đề là hiện nay, những người thuộc “thế giới thứ ba” đã xuất hiện không ít trong xã hội ta. Nhiều trường hợp đã phẫu thuật chuyển giới để được sống thật với con người mình và hầu hết đều không chuyển đổi hộ tịch, giấy tờ tùy thân vì quá trình này rất rắc rối, phức tạp.

Theo một cán bộ Trại tạm giam Chí Hòa, nếu cứ căn vào giấy tờ hộ tịch để phân loại giới tính và giam chung người chuyển giới với các phạm nhân bình thường sẽ phát sinh không ít hệ lụy. Trong phòng giam, họ có thể sẽ bị xâm hại tình dục, bị trêu ghẹo, gây sự đánh nhau rồi dẫn đến các hành vi phạm tội khác. Vì vậy, vị cán bộ này đề xuất: Trước mắt, khi pháp luật chưa điều chỉnh thì các trại giam, nhà tạm giữ cứ giam riêng những người này để đảm bảo an toàn. Dĩ nhiên, để đảm bảo trật tự cũng cần phân loại là họ đã chuyển giới thành nam hay nữ để tách ra giam riêng nam với nam, nữ với nữ.

Kiểm sát viên cao cấp Nguyễn Thanh Sơn (Viện Phúc thẩm 3 VKSND Tối cao) cũng đồng tình là nên giam riêng người chuyển giới. Việc giam giữ chung người chuyển giới với phạm nhân bình thường có thể gây ức chế tâm sinh lý, làm ảnh hưởng sinh hoạt của tất cả. Điều đó lý giải vì sao Vũ đã bị cả phòng giam nam lẫn phòng giam nữ tẩy chay. “Chuyện giam riêng họ không có gì khó khăn cả, không cần phải chờ sửa luật mới làm được” - ông Sơn khẳng định.

Về lâu dài, ông Sơn cho rằng các cơ quan tố tụng cần cùng nhau khảo sát về thực trạng phạm tội của những người chuyển giới để xây dựng những quy định phù hợp trong việc giam giữ họ. Có thể sẽ mất một thời gian dài để nghiên cứu nhưng việc này là cần thiết.