Xử không được, nhưng “phớt lờ” VKS thì tòa lại không dám bởi e ngại vi phạm tố tụng nghiêm trọng.

Đầu tháng 5-2010, ông LHV đã khởi kiện ra TAND một quận ở TP.HCM để xin ly hôn với vợ là bà TTM. Theo đơn, ông V. yêu cầu được ly hôn với bà M., đồng thời yêu cầu tòa tiến hành chia tài sản của hai vợ chồng khi đường ai nấy đi. 

VKS “án binh bất động”, tòa lúng túng

Giải quyết, TAND quận này quyết định mở phiên xử sơ thẩm vào ngày 29-12-2010. Sau khi tống đạt quyết định xét xử đến các đương sự, tòa nhận được bản sao đơn khiếu nại của bà M. do VKS quận gửi tới. Trong đơn, bà M. cho rằng tòa đã tiến hành định giá tài sản không khách quan khi không có sự tham gia của bà, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi hợp pháp của bà. Từ đó, bà yêu cầu VKS vào cuộc để tiến hành định giá lại tài sản. 

Vì vụ việc phát sinh đơn khiếu nại nên TAND quận đã chuyển hồ sơ qua cho VKS quận để nghiên cứu. Nhưng đến ngày xét xử, VKS quận vẫn im lặng, không cử kiểm sát viên tham gia phiên tòa, cũng không có văn bản nêu rõ lý do. 

Tại phiên xử ngày 29-12-2010, tòa đã ra quyết định hoãn phiên tòa với lý do vắng mặt bị đơn là bà M. Đồng thời tòa ấn định thời gian mở phiên tòa lần hai là ngày 10-1-2011 và gửi một bản quyết định hoãn cho VKS biết. Đến ngày mở phiên tòa lần hai, VKS cũng không có bất cứ một động thái gì, làm tòa… lại phải hoãn xử trong ấm ức. 

Xử vắng mặt kiểm sát viên được không?

Khoản 2 Điều 21 Bộ luật Tố tụng dân sự quy định VKS tham gia phiên tòa đối với những vụ án do tòa thu thập chứng cứ mà đương sự có khiếu nại… Do đó ở vụ ly hôn trên, tòa e ngại rằng nếu xét xử mà không có kiểm sát viên thì bản án sẽ bị hủy vì vi phạm tố tụng nghiêm trọng. Thế nhưng VKS lại cứ “án binh bất động” mãi, khiến tòa không khỏi bức xúc.

Từ tình huống cụ thể này, đã phát sinh hai luồng quan điểm xung quanh chuyện tòa có được quyền xét xử vắng mặt đại diện VKS hay không?

Theo luồng quan điểm thứ nhất, Thông tư liên tịch số 03/2005 của VKSND Tối cao và TAND Tối cao hướng dẫn trường hợp VKS nhận được đơn khiếu nại của đương sự thì trong vòng ba ngày làm việc kể từ khi nhận đơn, VKS chuyển bản sao đơn khiếu nại cho tòa để tòa giải quyết theo thẩm quyền và có trách nhiệm thông báo bằng văn bản cho tòa biết về việc tham gia phiên tòa của VKS. Ở đây, tòa không nhận được văn bản thông báo của VKS về việc tham gia phiên tòa thì tòa vẫn có thể xét xử vụ án mà không cần có mặt của kiểm sát viên.

Ngược lại, luồng quan điểm thứ hai được nhiều người đồng tình hơn khẳng định với vụ án mà đương sự có khiếu nại về việc thu thập chứng cứ, tòa phải chuyển hồ sơ cho VKS cùng cấp nghiên cứu để tham gia phiên tòa ngay cả khi VKS không có văn bản về việc tham gia phiên tòa hay không. Chính Thông tư liên tịch số 03 cũng khẳng định với những vụ án dân sự do tòa thu thập chứng cứ mà đương sự có khiếu nại về việc thu thập chứng cứ đó của tòa án thì VKS phải tham gia phiên tòa sơ thẩm. Như vậy, sự có mặt của đại diện VKS ở phiên tòa sơ thẩm trong vụ án này là bắt buộc, tức tòa không thể xử vắng mặt kiểm sát viên.